Formula 1 Nedir? Formula 1 Başlangıç Rehberi
Motor sporları dünyasının tahtında oturan seridir Formula 1. Tek kişilik ve açık tekerlekli araçların yarıştığı bir adrenalin fırtınasıdır. Formula 1 2021 Dünya Şampiyonası henüz başlamışken temel kavramlara şöyle bir göz atalım istedik.
FIA Kimdir?
Federation Internationale De L’Automobile, yani “Uluslararası Otomobil Federasyonu” motor sporları dünyasının en yetkili makamı ve başkanlığını Jean Todt yapıyor. FIA; yarışların düzenlenmesi, organizasyonu, adaleti ve güvenliği gibi konularda söz sahibi. 1904 yılında kuruldu. 1950’de ise Formula 1 Dünya Şampiyonası’nı başlattı. Bünyesinde “Dünya Motor Sporları Konseyi” (WMSC) olarak ayrı bir ekip de bulunduruyor.
Liberty Media Kimdir?
Liberty Media Amerikalı bir kitle iletişim, medya ve eğlence işletmesi. Aynı zamanda Formula 1’in sahibi.
Formula 1 Takımları Kimlerdir, Ne Yaparlar?
Formula 1 takımları sene sonunda “Takımlar Şampiyonluğu” ve “Pilotlar Şampiyonluğu” kupalarını kaldırabilmek için canla başla çalışan (tam anlamıyla) ekiplerdir. Bu ekipleri “fabrika takımları” ve “müşteri takımlar” olarak ikiye ayırabiliriz. Fabrika takımları kendi araç tasarım ve üretimlerini yaparken müşteri takımlar dışarıdan parça temin edebiliyor. Şu anda yarışan on takım arasında hem “fabrika takımları” (Mercedes, Ferrari…) hem de “müşteri takımlar” (Haas, Red Bull…) bulunuyor.
Formula 1 Pilotu Kimdir?
Formula 1 pilotu çok genç yaşlardan itibaren yetişmeye başlamış binlerce pilot arasından sıyrılıp dünyanın en prestijli motor sporu serisinde yarışmaya hak kazanmış kişidir. Şu anda her takımdan ikişer olmak üzere yirmi pilot Formula 1’de yarışma hakkına sahip. Amaçları ise pilotlar şampiyonu olmak. Bunu yapabilmek için her yarış hafta sonu araçlardan alınabilecek maksimum verimi almaları, hem kendileri hem de takım için puan toplamaları gerekiyor.
Günümüz Formula 1‘inde puan toplamanın iki yolu bulunuyor: ya yarışı ilk onda bitirmelisiniz ya da yarışın en hızlı turunu atmalısınız.
İlk defa bu sezonda denenmesi beklenen ve ana yarış öncesi düzenlenecek olan “Sprint” yarışlarından / sıralamalarından da puan kazanılması ihtimaller arasında.
YARIŞ HAFTA SONU
Formula 1 Grand Prix (GP) Hafta Sonu
Grand Prix, Fransızca “Büyük Ödül” anlamına geliyor ve yarışların bir diğer adı. Normal şartlarda Formula 1 yarış hafta sonları beş etkinlikten oluşuyor. Bu etkinliklerden ilk üç tanesi “Free Practice” (FP) yani “Antrenman Turları” ve cuma, cumartesi günleri gerçekleşiyor (Monaco’da perşembe, cumartesi). “Qualifying” (Q), yani “Sıralama Turları” da cumartesi günü. Pazar günleri ise beş kırmızı ışık sönüyor ve “yarış” başlıyor.
Ancak 2021 Formula 1 sezonunda denenmek istenen yeni bir format var: Sprint Sıralama. Bu formata göre sıralamanın cuma günü yapılması, cumartesi günü ise bu sıralamaya göre 100 km’lik bir yarış düzenlenmesi ve bu yarışın sonucunun pazar günü için “ana gridi” belirlemesi bekleniyor. Şu anki söylentilere göre bu format sezon içinde üç Grand Prix’de denenecek.
Free Practice (Antrenman Seansı) Nedir?
Antrenman seanslarında takımlar serbest çalışmalarını yapıyorlar. Hem uzun vadeli planlarını gözden geçiriyor hem de birkaç gün sonraki yarışa hazırlanıyorlar. Araç, ayarlar, lastikler ve akla gelebilecek her şey denenebiliyor, test pilotları da dahil.
Qualifying (Sıralama Turları) Nedir?
Sıralama turları üç aşamadan oluşuyor ve sonucunda ana yarışın “grid” dizilimi belirleniyor. İlk sıralama seansında (Q1) yirmi pilot da piste çıkıyor ve bir iki tur ısınmadan sonra ilk on beşin içinde olmayı hedefleyerek “hız turu” atıyorlar. İlk on beşe giremeyen araçlar Q2 ve Q3’e çıkma hakkı kazanamıyor, gridin en arka beşlisini oluşturuyorlar. Q2’ye kalan pilotların hedefi ise ilk ona girmek. Son beş Q3’e çıkamıyor. Q3’te ise pilotlar yarışa olabilecek en ön pozisyondan başlamak için “hız turu” atıyorlar. Birinci cebin ise özel bir adı var: “pol poziyonu”.
Qualifying, bir saat sürüyor.
Grid Nedir?
Grid, pistin “start düzlüğü” denilen bölümünde bulunan ceplerin adı. Araçlar sıralama turlarındaki derecelerine göre bu ceplere yerleşir ve yarışa başlar.
YARIŞ ESNASINDA
Işıklar
Ana yarışın başlamasına dakikalar kala Formula 1 araçları gridde yerlerini alır ve yeşil ışık yanar. Yeşil ışık, “formasyon turu” atılacağının habercisidir. Bu turdan sonra araçlar gridde tekrar yerlerini alır ve sırasıyla beş kırmızı ışığın yanıp rastgele bir zamanda söndükleri görülür: yarış başlamıştır.
Formasyon Turu (Isınma Turu)
Formasyon turu ana yarış başlamadan önce atılan bir turdur. Anormal şartlar oluşmadığı sürece bu turda geçiş yapmak ise yasak. Bu turla yarış yönetimi, “startta” sorun yaşayacak bir aracın olup olmadığını önceden görmeyi ve muhtemel bir kazayı engellemeyi amaçlıyor. Pilotlar ise bu turda lastikleri ve frenleri yarış için uygun sıcaklığa getiriyorlar.
Pit Stop Nedir?
Pit Stop, yarış esnasında araçların “pit” alanına gelmesi ve gerekli değişikler yapılırken beklemesi anlamına geliyor. Telsizden gelen “Box box” çağrısı üzerine pilot pite giriyor ve 2-3 saniye gibi kısa süreler içerisinde lastikleri değiştirilip piste çıkmak üzere “pit yoluna” yollanıyor. Ağır hasar durumlarında aracın ön kanat, direksiyon gibi parçaları da değişebiliyor.
Pit stop rekorunu Max Verstappen’in 2019 Brezilya Gp’deki 1.82 saniyelik piti ile Red Bull Racing elinde bulunduruyor.
Bayraklar
Bir Formula 1 yarış seansında en çok karşılaşılan bayraklar şöyledir;
Damalı bayrak: Gösterilen araç için yarışın bittiğini haber verir.
Sarı bayrak: Pistte hafif tehlikeli bir durum vardır (bir araçtan küçük bir parça kopabilir, ya da bir araç pist dışına taşabilir vb.) Bu bayrak görülürse yavaşlanması gerekiyor.
Çift sarı bayrak: Tehlikenin derecesi yüksektir. Mutlaka yavaşlanır ve geçiş yapılmaz.
Yeşil bayrak: Güllük gülistanlıktır. Yarışmaya gönül rahatlığıyla devam edilir. Genelde sarı bayraklardan sonra sorunun ortadan kalktığını haber verir.
Mavi bayrak: Arkadan gelen araç tarafından tur bindirilecek pilota gösterilir. Pilot, arkadan gelene yol vermelidir.
Kırmızı bayrak: Ciddi riskli durumlarda seansın durduğunu haber verir. Büyük bir kaza, sert hava koşulları gibi sebeplerle gösterilir.
Güvenlik Aracı
Yarış esnasında pilotların güvenliğini tehdit eden, sarı bayrakların çözemediği bir durum oluştuğu anda devreye giren önlemdir “güvenlik aracı”. Turuncu ışıklarını yakarak piste girer ve diğer araçların kontrolünü ele alır. Yarışan araçlar güvenlik aracının arkasında o anki sıralamalarına göre sıraya girerler, hızlarını da araca uydururlar. Bu esnada geçiş yapmak yasaktır. Pistteki risk ortadan kalktığında güvenlik aracı turuncu ışıklarını söndürür ve o turun sonunda pisti terk eder, yarış devam edebilir.
Kötü hava koşulları gibi durumlarda yarışın güvenlik aracı arkasında başlaması da ihtimal dahilindedir.
YENİ SEZON BAŞLADI!
2021 sezonunda 23 yarıştan oluşacak Formula 1 heyecanı 26-28 Mart tarihlerinde Sakhir Pisti’nde düzenlenen Gulf Air Bahrain Grand Prix ile başladı. Sezonun ikinci yarışı ise Imola, İtalya’da gerçekleşecek.
Formula 1 Emilia-Romagna GP için randevu vakti: 18 Nisan Pazar saat 16.00 (TSİ).
